भवानवाडीच्या माळरानावर आंब्याची ‘खान’

प्रगतीशिल शेतकरी डीबी खान यांचा यशस्वी प्रयोग, व्यवसायासोबत सेंद्रीय पध्दतीने फुलविली आंब्याची बाग

By MahaTimes ऑनलाइन | रईस खान – बीड

आंबा हा सर्वांचा आवडीचा फळ ! यास फळांचा राजा म्हटले जाते ते उगीच नाही. आंबा आवडत नाही असा म्हणणारा विरळाच. लहानापासुन मोठ्यापर्यंत सर्वच याला आवडीने खातात. बाजारात अंब्याला खूप मागणी असते. मात्र सेंद्रीय पध्दतीने पिकविलेल्या आंब्याचा बाजारात वाणवाच असतो. ही बात लक्षात घेऊन बीड येथील प्रसिध्द कर सल्लागार डीबी खान यांनी आपल्या पडीक माळरानात आंब्याची बाग फुलविण्याचा धाडसी निर्णय घेतला आणि हे आव्हान लिलया पेलत आपले प्रयत्न प्रत्यक्षात साकार करून दाखवित शेती करने घाटयाचा सौदा अशी ओरड करणारे शेतकरी व शेती सोडून नोकरीच्या मागे लागलेल्या तरूणांसमोर आदर्श प्रस्थापित केला. कर क्षेत्राबरोबरच ‘डीबी’ हे नाव कृषि क्षेत्रात ही जम बसविलं तर अतिशयोक्ती ठरणार नाही. कर सल्लागार ते प्रगतीशिल शेतकरी असा थक्क करणारा डीबी खान यांच्या वाटचालीचा ‘महाटाइम्स’ ने घेतलेला हा आढावा.

बीड जिल्ह्यातील कर सल्लागार क्षेत्रात आपल्या हिमतीवर नाव कमविलेली व्यक्ती म्हणून डी. बी. खान यांना ओळखले जाते. आपल्या व्यवसायाशी प्रामाणिक राहून त्यांनी माणसे जोडण्याचे ही काम केले. कर चुकविण्यापेक्षा कर भरने देश व जनतेच्या हिताचे कसे आहे हे करपात्र व्यक्तींना पटवून सांगतात.  त्यांचा स्वभाव ही तसा बोलकाच एकदा त्यांच्या जवळ आलेला व्यक्ती सहसा दुरावत नाही. यामुळे त्यांचा व्यवसायाचा आलेख चढताच आहे. नेहमी स्वत:ला परिस्थितीनुसार अपडेट करीत राहणे हा त्यांचा स्वभाव गुणच. आपल्या हातुन अनावधानाने घडलेल्या चुकांचा स्वीकार करणे व त्यापासुन बोध घेत पुढे पाऊल टाकत राहने हे त्यांचे यशस्वी होण्यामागचे गमक़ सतत शिकत राहने आणि ज्ञान दिल्याने ज्ञान वाढते या मताचे पक्षधर असल्याने त्यांच्या जवळ ज्ञानाचा खजीनाच आहे. त्यामुळे ते सतत नव नवीन प्रयोग करीत असतात.

डी.बी. खान घरची परिस्थिती जेमतेमच होती. दहावी पर्यंतचे शिक्षण शिवणी येथे झाले. दहावी नंतर पुढे काय करायचे असा स्वत:च विचार केला. पहिल्यापासुनच गणित विषयाची आवड असल्याने कोणाचा ही सल्ला न घेता सरळ  वाणिज्य (कॉमर्स) विषय निवडला आणि त्यातच करीयर करण्याचा विचार करून कर सल्लागार म्हणून व्यवसाय सुरू केला. सुरूवातीला खूप अडचणी आल्या. खूप हाल अपेष्टा झेलल्या. मात्र खचून न जाता अथक परिश्रम व मेहनतीच्या बळावर आपले स्थान निर्माण करण्यात यशस्वी झालो. गेली दोन दशकापासुन या क्षेत्रात सेवा देत असल्याचे डी. बी. खान अभिमानाने सांगतात.

पडत्या काळात त्यांना आपली वडिलोपार्जित जमीन विकावी लागली. मात्र बऱ्याच वर्षांनंतर जेव्हा त्यांची आर्थिक स्थिती बेताची झाली. दरम्यान त्यांनी आपल्या जमापूंजीतून त्यांनी विकलेली वडिलोपार्जित शेत जमीन परत विकत घेतली. सदर जमीन उपयोगात आणावी त्यावर कांही तरी उत्पादन घ्यावे अशी कल्पना डी.बी. खान यांच्या कल्पक डोक्यात आली. कमी देखभालीत जास्त उत्पन्न देणारे अंबा हे उत्पादन असल्याने त्यांनी आंब्याची लागवड करण्याचा निर्णय घेतला. पारंपारिक पध्दतीने आंब्याची झाडे लावल्याने एकरात 50 साठ झाडेच बसतील आठ एकरात साडेचारशे ते पाचशे झाडेच होतील हे परवडणारे नाही असा विचार करून त्यांनी ऑस्ट्रेलियन टेक्नॉलॉजीचा वापर करून सेंद्रीय पध्दतीने घनदाट झाडे लावली.  3 बाय 12 आकारात एक झाड या प्रमाणे एकरात 1160 झाडांची लागवड केली. यात केसर, दसेरी व बदाम या प्रकारच्या आंब्याच्या झाडांची लागवड केली आहे. सात वर्षापूर्वी शेतीकडे वळून  थोडं थोडं डेव्हलप करीत आजच्या घडीला साडेतीन हजार आंब्याची झाडे असून ती फळाने लगडली आहेत. यंदा आठ टन अंब्याचे उत्पादन झाले आहे. सध्या लागवड देखभालीचा खर्च निघत आहे. मात्र पुढे चालून चांगला नफा होईल असा विश्वास डी.बी. खान यांनी व्यक्त केला.

‘डीबी मँगो फार्म’ अल्पावधीच नावारूपास

जिल्ह्यात सेंद्रिय पध्दतीने आंब्याची लागवड करून व ते नैसर्गिकरित्या पिकविणारे मोजकेच आंबा उत्पादक शेतकरी आहेत. डीबी खान यांनी ‘डीबी मँगो फार्म’ ची स्थापना करून त्या द्वारे पाच किलोच्या पेठ्याकरून आंबा उत्पादक ते ग्राहक असा सरळ लाभ देण्याचा प्रयत्न करीत आहेत. ग्राहकांना रास्त दरात रसाळ सेंद्रीय आंबे मिळत असल्याने त्यांच्या आंब्यांना मागणी दिवसेंदिवस वाढत आहे.

सोलार सिस्टम वर पाणीपुरवठा

आंब्याची झाडे लागवडीपासुन त्याचे देखभालीसाठी पाणी अति आवश्यक आहे. पाण्याची मोटारसाठी विजेचा वापर करणे खर्चीक बाब होती. यामुळे सुरूवातीपासुनच सोलार सिस्टम वर पाण्याची मोटार सुरू केली. त्यावर पाईपलाइन बसवुन झाडांची पाण्याची तहान भागविली जाते. प्रत्येक झाडाला जिवापाड जपावे लागत असल्याचे डी.बी. खान म्हणाले.

तरूणांनो खेड्याकडे चला…

दो पुस्तके शिकल्यानंतर शहाणी झालेली युवा पीढी थेट मोठी शहरं गाठू लागली आहेत. त्यामुळे खेडे ओस पडू लागली. शहरात धक्के खात कमावण्याच्या नादात निसर्गरम्य वातावरणापासुन दूर राहत आहेत.  त्यामुळे त्यांचे आरोग्याच्या समस्या ही उदभवत आहेत. यासाठी तरूणांनो तुम्ही शिका मात्र वडीलोपार्जित जमीन विकू नका आधुनिक शेतीची कास धरा. आपली नोकरी, व्यवसाय सांभाळून कांही नवनवीन प्रयोग करता आले तर आपले उत्पादन वाढी बरोबरच देश ही शेतीच्या दृष्टीने सधन होईल. शहरात कांही नाही फक्त दिखावा, बडेजाव आहे. स्वत:चं आरोग्य सुधरायचं असेल तर निसर्गाबरोबर जगायचं शिका. यासाठी आपल्या खेडयाकडे चला असा बहुमोलाचा सल्ला ही प्रगतीशिल शेतकरी डी.बी. खान यांनी दिला आहे.

प्रशासनाने जनजागृतीवर भर द्यावा

कृषि व सामाजिक वनीकरण विभागाकडून अनेक शेतकऱ्याच्या हिताच्या योजना राबविल्या जातात. पारंपारिक शेती ऐवजी इतर ही प्रकारे शेतीचा लाभ घेउन आपली आर्थिक परिस्थिती सुधारली जाउ शकते यापासुन शेतकऱ्याचा एक मोठा वर्ग अनभिज्ञ आहे. त्यामुळे प्रशासनाने चार भिंतीत बसून औपचारिकता पार पाडण्याऐवजी जनजागृतीवर भर द्यावा अशी सूचना ही डी.बी. खान यांनी केली. फळबागेसाठी शासनाची मदद मिळाली का असे विचारले असता मी शासनाचा एक रूपया देखील घेतला नाही अथवा अर्ज देखील केला नसल्याचे खान म्हणाले.